(Дар ҳошияи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ)
Соҳаи технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ ва фаъолияти инноватсионӣ яке аз бахшҳои ҳаётан муҳими иқтисодиву иҷтимоӣ ба ҳисоб рафта, дар ҷаҳони муосир мавқеи муҳим ва устуворро касб намудааст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҷаласаи нахустини Шӯрои илм, маориф ва инноватсия зарурати дар истеҳсолот ҷорӣ намудани технологияҳои иттилоотию коммуникатсиониро таъкид намуда, тазаккур доданд: «Замони муосир талаб мекунад, ки тамоми равандҳои иқтисодӣ ва хизматрасонӣ тавассути истифода аз технологияҳои рақамӣ ва иттилоотиву иртиботӣ дар заминаи инфрасохтори иттилоотӣ роҳандозӣ карда шаванд».
Ҳамасола мо шоҳиди он ҳастем, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Паёми хеш соли сипаришавандаро таҳлил намуда, ба соли пешоянда вазифаҳоро муайян менамоянд. Хушбахтона имсол низ Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар фазои сулҳу оромӣ дар кишвар сурат гирифт.
Ман як фарди ин ҷомеъа ифтихор менамоям, ки дар як соҳаи калидӣ, соҳаи илм ва маориф, бахусус дар самти технологияҳои иттилоотӣ фаъолият менамоям. Рақамикунонӣ дар замони муосир яке аз самтҳои асосӣ ба ҳисоб меравад.
Дурандешӣ, ояндабинӣ ва ҳамқадами замон будани Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки имрӯз вобаста ба самти рақамикунонӣ дар Паёми хеш ба ин самти муҳимӣ ҷаҳони муосир диққати аввалиндараҷа зоҳир намуданд.
Барои он, ки ин самти калидиро таҳлил намоем, ман мехостам аз Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иқтибосҳо биёрам.
“Тоҷикистон дар ҷодаи гузариш ба рақамикунонии соҳаҳои иқтисоди миллӣ ҷиҳати таъмин намудани шаффофияти муносибатҳои иқтисодиву молиявӣ қадамҳои устувор гузошта истодааст”.
“Дар панҷсолаи минбаъда ҷиҳати пешбурди иқтисоди рақамӣ бояд ба самтҳои зерин диққати аввалиндараҷа дода шавад”:
“Якум, такмили фаврии заминаҳои ҳуқуқӣ ва қабули санадҳои дахлдор дар самти гузариш ба иқтисоди рақамӣ”.
Албата бе ташки заминаҳои ҳуқуқӣ ва қабули санадҳои дахлдор дар ягон самт мувафақятҳоро ба даст оварда намешавад. Аз ин лиҳоз Пешвои муаззами миллат масъулинро барои таҳияи ҳуҷҷатҳои зарурӣ вобаста ба самти рақамикунонӣ вазифадор намуданд..
“Дуюм, то шабакаҳои панҷ – ҷӣ (5G) инкишоф додани инфрасохтори рақамӣ, рушди марказҳои коркарди маълумот, таъсиси махзани мукаммали миллии маълумот”.
Агар имрӯз мо интернети балансуръат надошта бошем дар самти рақамикунонӣ мувафақ шуда наметавонем. Зеро бе интернети балансуръат гузариш ба иқтисодиёти рақамӣ ва пардохтҳои ғайринақдӣ ғайри имкон мебошад.
“Сеюм, рақамикунонии пурраи хизматрасониҳои давлатӣ ва ташкили махзани ягонаи хизматрасониҳои давлатӣ”.
Вобаста ба ин самт фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тадбирҳои вусъат додани ҳисоббаробаркунии ғайринақдӣ аз 22-юми июни соли 2023, №586
Аз 1 августи соли 2023 – пардохти андозҳо, боҷҳои давлатӣ барои додани иҷозат ва иҷозатномаҳо, пардохтҳои дигари ҳатмӣ ба буҷет, ҷаримаҳо, маблағи суғуртаи ҳатмии давлатӣ, хизматрасониҳои тиббӣ, хизматрасониҳои коммуналӣ, намудҳои дигари хизматрасониҳои давлатӣ, инчунин қабули маблағҳо аз ҷониби вазорату идораҳо ва ташкилотҳои давлатӣ (минбаъд – хизматрасониҳои музднок) тариқи ғайринақдӣ амалӣ карда шавад.
Хушбахтона аз 1-уми августи соли 2023 хизматрасониҳои давлати тариқи ғайринақдӣ сурат гирифт, ки ин шаффофиятро таъмин намуд.
“Чорум, рушди сармояи инсонӣ бо роҳи омӯзиш ва бозомӯзии кадрҳо доир ба технологияҳои иттилоотӣ дар дохил ва хориҷи кишвар ва баланд бардоштани маърифати истифодаи технологияҳои рақамӣ”.
Имрӯз хушбахтона дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбии ҷумҳурӣ ихтисосҳои самти технологияҳои иттилоотӣ, иқтисодиёти рақамӣ, барномасозӣ, зеҳни сунъӣ ва кибернетика мутахасисонро омода менамояд ва боварӣ дорам, ки дар солҳои оянда боз ҳам мутахасисони варзидаи ин соҳа омода мешаванд.
“Панҷум, истифодаи васеи зеҳни сунъӣ дар пешниҳоди хизматрасониҳо ва низоми бақайдгирии давлатӣ”.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон иқтисодиёти рақамӣ рушд намуда истодааст, яке аз онҳо ин моликияти зеҳнӣ ба ҳисоб меравад. Дар иқтисодиёти рақамӣ нақши калидиро моликияти зеҳнӣ мебозад. Аз як тараф эҷодкорон барномаҳои электронии махсуси худро омода намуда ба омма пешкаш менамоянд, аз тарафи дигар рақобат дар ин соҳа зиёд мегардад. Истифодаи технологияи рақамӣ имкон медиҳад, ки муоширати инсоният дар дилхоҳ макон ва замон ба осонӣ сурат гирад. Дар ин ҷараён хароҷотҳои алоқавӣ сарфа мешаванд, баъдан тавассути технологияҳо маблағҳои заруриро хусусан муҳоҷирон ба хонаводаашон мерасонанд.
Агар имрӯз зеҳни сунъиро мо истифода барем, кори тамоми соҳаҳо ба маротиб осон ва шаффоф мегардад. Хушбахтона бо истифодаи пардохтҳои ғайринақдӣ шафофият таъмин гардида, таъсири омилҳои инсонӣ аз байн меравад.
“Шашум, андешидани чораҳо дар самти таъмин намудани амнияти киберии махзанҳои маълумот”.
Вобаста ба ин банд бояд корҳои зерин ба анҷом расонида шавад. Муайян намудани хатару таҳдидҳо ба амнияти иқтисодии давлат дар шароити рушди иқтисодиёти рақамӣ, инчунин муайян намудани самтҳои асосии безарар гардонидани оқибатҳои манфии онҳо дар системаи амнияти иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Барои ноил шудан ба ин ҳадаф вазифаҳои зерин муайян карда мешаванд: омӯхтани равишҳои назариявӣ барои муайян кардани хавфҳои иқтисодӣ; муайян намудани мафҳуми «иқтисоди рақамӣ»; таҳлили хатарҳои асосии иқтисоди рақамӣ; муайян намудани самтҳои асосии безараргардонии хавфҳои иқтисодиёти рақамӣ ва омӯхтани самтҳои таҳкими асосҳои амнияти иқтисодии давлат дар шароити рушди иқтисоди рақамӣ.
“Ҳафтум, ташаккул додани соҳибкории рақамӣ ва рушди савдои электронӣ”.
Тиҷорати электронӣ – як соҳаи иқтисодиёти рақамӣ мебошад, ки тамоми амалиёти молиявӣ ва тиҷоратӣ бо истифода аз шабакаҳои компютерӣ анҷом дода мешавад
Хусусияти тиҷорати электронӣ ин фардикунонии муносибатҳои байни иштирокчиёни муомилоти тиҷоратӣ мебошад, ки барои татбиқи равишҳои нав дар ташкили таблиғи маҳсулот ва хидматҳо тавассути Интернет асос ёфта, инчунин имкон медиҳад, ки бозор муфассал омӯхта шавад.
Ҳангоми истифодаи технологияи рақамӣ дар иқтисодиёт на танҳо вақт, инчунин маблағро низ сарфа кардан мумкин аст. Масалан, ҳангоми коргузории электронӣ дар ташкилот имкон дорад, ки қисми зиёди хароҷотҳо доир ба қоғаз, ранг, мубодилаи ҳуҷҷатҳо сарфа гарданд. Ҳамзамон технологияҳои рақамӣ дақиқ муайян мекунанд, ки кадом миқдор маҳсулот барои истеҳсолот зарур аст, саҳми ҳар корманд дар корхона то кадом андоза аст ва ғайра.
Тиҷорати электронӣ инчунин баъзе маҳдудиятҳои ҷисмонии афзоиши фурӯшро аз байн мебарад, зеро системаҳои компютерӣ дар Интернет қодиранд, ки муштариёнро 24 соат дар як рӯз, ҳафт рӯз дар як ҳафта фармоиш ва дастгирӣ кунанд ва фарогирӣ танҳо бо сатҳи дастрасии муштариён ба шабака маҳдуд аст.
Махсусан технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ дар соҳаи маориф ва илм нақши муҳим дорад. Айни замон, тавассути технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ зарурати ба хориҷи кишвар барои таҳсил сафар намудан тадриҷан аз байн рафта истодааст. Зеро аксари донишгоҳҳои пешрафти ҷаҳон имконияти таҳсили фосилавиро ба хоҳишмандон фароҳам оварда, тамоми маводи хонишро дар шабакаи интернет ҷой додаанд.
Тибқи тадқиқоти мутахассисони байналмилалӣ ба 10 фоиз зиёд гаштани истифодабарони интернети фарохмавҷ боиси 1 фоиз афзоиш ёфтани Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ гашта, на танҳо барои самаранокии фаъолияти соҳаҳои гуногун, инчунин барои рушди иқтисодӣ низ таъсири бевосита дорад.
Айни замон дар Тоҷикистон миқдори истифодабарони фаъоли алоқаи мобилӣ ва интернет, аз ҷумла интернети мобилӣ батадриҷ зиёд гардида, имконияти бузурги рушди соҳаи технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ ва тавассути он рушди маҷмӯии ҷумҳурӣ фароҳам аст.
Зеро, тамоюли асосии солҳои охир дар ҷаҳон такя ба гузариш аз технологияҳои анъанавӣ ба технологияҳои мобилӣ, аз ҳукумати электронӣ ба ҳукумати мобилӣ мебошад. Ин аҷиб нест, зеро миқдори истифодабарони технологияҳои мобилӣ аз миқдори истифодабарони технологияҳои анъанавӣ якчанд маротиба зиёд аст.
Дар охир мехостам иқтибоси дигарро ёдовар шавам:
“Ҷиҳати вусъат бахшидан ба равандҳои инноватсионӣ ва истифодаи ҳамаҷонибаи имкониятҳои технологияҳои рақамӣ дар иқтисодиёт пешниҳод менамоям, ки солҳои 2025 – 2030 “Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия” эълон карда шаванд”.
Боиси ифтихор аст, ки солҳои 2025-2030 “Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия” эълон гардид ва мо мутахассисони ин соҳаро водор менамояд, ки боз ҳам масъулиятшинос бошем, барои пешравии ин соҳаи муҳим саҳми арзандаи хешро гузорем.
Дар маҷмуъ, вусъатбахшии раванди татбиқи технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ дар соҳаҳои иқтисодию иҷтимоии мамлакат барои ҳарчи зудтар ноил шудан ба ҳадафҳои стратегӣ мусоидат хоҳад намуд.
Раҳмонзода М. – н.и.и., мудири кафедраи технологияҳои иттилоотии ДБССТ